Hag­nýt ráð í sól­inni

Hvenær er sólin sterkust?

Um hásumar
Á Íslandi er sólin sterkust í júní og júlí en huga þarf að sólarvörnum frá miðjum apríl og fram í seinnipart september.

Um miðjan daginn
Á Íslandi er sólin sterkust klukkan rúmlega 13 og stór hluti varasamrar geislunar dagsins á sér stað milli klukkan 10 og rúmlega 16.

Ekki láta blekkjast af skýjuðum himni
Allt að 80% af útfjólublárri geislun sólar berst í gegnum ský.

Geislun til fjalla
Útfjólublá geislun eykst með aukinni hæð yfir sjávarmáli.

Mundu eftir endurkastinu frá vatni, sandi og snjó
Sem dæmi má nefna að snjór endurkastar allt að 85% af útfjólublárri geislun. Endurkastið getur skaðað húðina jafnmikið og bein geislun.

Kíktu á UV-stuðulinn
UV-stuðullinn er mælikvarði á magn útfjólublárrar geislunar. Verja ætti húðina þegar UV-stuðullinn er 3 eða hærri og jafnvel 2 eða hærri fyrir mjög ljósa og viðkvæma húð.  Geislavarnir ríkisins mæla  gildi UV-stuðulsins með reglubundnum hætti á hverjum degi í Reykjavík.  UV-INDEKS er ókeypis appsem Danska krabbameinsfélagið og samstarfsaðilar þróuðu og segir það til um UV-stuðulinn út frá staðsetningu síma (er í App store og Google Play).

Hvernig ver ég mig?

Skuggi
Sækjum í skugga þegar sólin er sterkust. Athugum að oft kemst talsverð sól gegnum skugga, t.d. af trjám, og ekki er nóg að hluti líkamans sé í skugga.

Höfuðfat
Barðastórir hattar og önnur höfuðföt verja andlit, eyru og hnakka, en þessir staðir sólbrenna oft. Derhúfur og buff gera sitt gagn en verja ekki jafn marga staði og góður sólhattur.

Föt 
Í sterkri sól er skynsamlegt að klæðast fötum sem hylja handleggi og fótleggi og ekki má gleyma öxlum og bringu.

Sólgleraugu
Góð sólgleraugu draga stórlega úr áreiti sólar á augun.

Sólarvörn
Engin sólarvörn veitir fullkomna vörn gegn geilsum sólar og líta ætti á hana sem viðbót við aðrar leiðir, svo sem að sitja í skugga, nota sólhatt, sólgleraugu og hyljandi fatnað, en ekki í stað þeirra. Nota skyldi sólarvörn sem verndar gegn bæði UVA og UVB geislum sólar með stuðulinn SPF 30 eða hærri. Sólarvörn á að bera á líkamann hálftíma áður en farið er í sól og endurtaka á 2-3 klukkustunda fresti, oftar ef maður þurrkar sér með handklæði eða er lengi í vatni. Svæði sem gleymast oft eru eyru, hnakki, bringa, axlir, hársvörður og handarbök. Gott er að nota varasalva með sólarvörn.

Verum klár á þessu

Sólbruni er augljóst merki um skaða af völdum sólar en það er möguleiki á skaða áður en húð hefur brunnið.

Börn og unglingar
Öll ráðin að ofan gilda einnig fyrir börn og unglinga, sem eru viðkvæmari fyrir skaða af völdum sólar en fullorðnir. Því þarf að gæta sérstaklega að sólarvörnum fyrir börn og unglinga, þ.e. passa að þau séu í skugga, í fötum sem skýla fyrir sólinni og noti sólarvörn. Börn undir eins árs ættu aldrei að vera í beinu sólarljósi.

Skoðaðu húðina og fylgstu með breytingum
Ef þú tekur eftir fæðingarblettum sem breyta um stærð, lögun eða lit, eru ósamhverfir, með hrúður eða sár, þig klæjar í eða nýr blettur myndast með þessum einkennum ættir þú að hafa samband við lækni. Sjá nánar um sortuæxli og önnur húðkrabbamein .

Forðumst ljósabekki
Ljósabekkir auka hættu á húðkrabbameinum, meðal annars sortuæxla sem eru alvarlegasta tegund húðkrabbameina. Notkun ljósabekkja er bönnuð á Íslandi fyrir börn og ungmenni undir 18 ára  og allir gera vel með því að forðast ljósabekkjanotkun.

Birt í maí 2019. Yfirfarið  júní 2023.