Frjósemi
Sumar krabbameinsmeðferðir geta dregið úr frjósemi. Í einhverjum tilfellum eru áhrifin tímabundin, en í öðrum valda meðferðir ófrjósemi til frambúðar.
Skert frjósemi getur orsakast af:
- krabbameinsæxli sem skaðar innri eða ytri kynfæri
- skurðaðgerð þar sem hluti af kynfærum eins og eggjastokkum, legi, leghálsi, eistum eða typpi, er fjarlægður
- ákveðnum krabbameinsmeðferðum sem geta valdið skaða á eggjastokkum eða eistum með þeim afleiðingum að framleiðsla kynhormóna truflast og hefur þannig skaðleg áhrif á frjósemi
- sálfræðilegum eða tilfinningalegum viðbrögðum vegna krabbameins, t.d. streitu og kvíða
Þessi atriði geta hvert fyrir sig, eða saman, haft neikvæð áhrif á frjósemi og getuna til að eignast barn.
Dæmi um áhrif krabbameinsmeðferða á frjósemi kvenna:
- Ef báðir eggjastokkar eða leg eru fjarlægð verða konur ófrjóar.
- Krabbameinslyfjameðferð getur valdið tímabundinni eða varanlegri ófrjósemi hjá konum. Áhrifin á frjósemina eru þó mismunandi og fara eftir því hvaða lyf eru notuð, skammtastærðum, aldri o.fl.
- Geislameðferð nálægt kynfærum kvenna getur valdið tímabundinni eða varanlegri ófrjósemi.
- Andhormónameðferð hjá konum byggist á því að minnka eða hindra virkni estrógens, en það hefur í för með sér skerta frjósemi. Áhrifin geta þó gengið til baka og frjósemi aukist aftur eftir að meðferðinni lýkur.
Ef konur vilja eiga möguleika á því að eignast börn eftir krabbameinsmeðferð er mjög mikilvægt að ræða fyrirfram við lækni eða hjúkrunarfræðing um hvort meðferðin muni hafa áhrif á frjósemina. Ef talið er að meðferð hafi langtíma eða varanleg áhrif á frjósemi er möguleiki á að frysta ófrjóvguð egg eða fósturvísa.
Dæmi um áhrif krabbameinsmeðferða á frjósemi karla:
- Ef bæði eistu eru fjarlægð verða menn ófrjóir.
- Krabbameinslyfjameðferð getur valdið tímabundinni eða varanlegri ófrjósemi. Áhrif á frjósemina eru þó mismunandi og fara eftir því hvaða lyf eru notuð, skammtastærðum, aldri o.fl.
- Ef eitlar nálægt kynfærum, blöðruhálskirtli eða sáðblöðrum eru fjarlægðir í skurðaðgerð getur það valdið skertri frjósemi.
- Geislameðferð nálægt kynfærum getur valdið tímabundinni eða varanlegri ófrjósemi.
- Andhormónameðferð byggist á því að minnka eða hindra virkni testósteróns og hefur í för með sér skerta frjósemi. Áhrifin geta þó gengið til baka og frjósemi aukist eftir að meðferð lýkur.
Ef karlar vilja eiga möguleika á því að eignast börn eftir krabbameinsmeðferð er mjög mikilvægt að ræða fyrirfram við lækni eða hjúkrunarfræðing um hvort meðferðin muni hafa áhrif á frjósemina. Í sumum tilfellum er sæði fryst áður en meðferð hefst.
Krabbameinsmeðferð getur haft áhrif á framleiðslu testósteróns. Þeir sem upplifa einkenni á borð við þreytu og orkuleysi, hitakóf, minni afköst, skerta kynlöngun og/eða kyngetu þurfa í sumum tilfellum á testósterón-meðferð að halda.
Heimildir
Kvinders muligheder for at få børn efter kræft