Þreyta og magnleysi er ein algengasta aukaverkun sem fólk í krabbameinsmeðferð upplifir. Talið er að 9 af hverjum 10 upplifi þreytu á einhverjum tímapunkti í ferlinu, allt frá greiningu og oft í langan tíma eftir að meðferð lýkur. Þreytan getur haft mikil áhrif á getu fólks til þess að taka þátt í almennri virkni og hefur oft mikil áhrif á lífsgæði fólks.

Flestir sem hafa upplifað það að missa einhvern náinn sér eru líklega sammála um að sorgin er erfið og þungbær. Sorg barna er sérstaklega vandmeðfarin og það getur skipt máli fyrir úrvinnslu þeirra að fá réttan stuðning frá nærsamfélaginu. Hannes Rúnar Hannesson missti eiginkonu sína, Vilborgu Einarsdóttur, úr krabbameini árið 2022, en þau áttu tvær dætur saman. Hann segir hér frá sorgarúrvinnslunni og helstu úrræðum sem þau feðgin hafa nýtt sér, en þar á meðal er stuðningur Krabbameinsfélagsins við börn sem missa foreldri.

Þegar krabbameinsmeðferðum lýkur gera sjúklingar og aðstandendur oft ráð fyrir að heilsan verði aftur eins og hún var áður en krabbameinið greindist. Það er þó ekki raunin hjá öllum. Margir búa við einhvers konar langvinnar eða síðbúnar aukaverkanir af völdum krabbameina eða krabbameinsmeðferða sem geta haft mikil áhrif á lífsgæði og líðan fólks. Vigdís Guðmundsdóttir, hjúkrunarfræðingur og sérfræðingur í fræðslu og forvörnum hjá Krabbameinsfélaginu, segir brýnt að auka meðvitund um málefni þeirra sem glíma við langvinnar og síðbúnar aukaverkanir og mæta betur þeim áskorunum sem þessi hópur glímir við.

Josina Wilhelmina Bergsøe er skartgripahönnuður, rithöfundur og fyrirlesari með persónulega reynslu af langvinnum og síðbúnum aukaverkunum eftir krabbamein. Josina greindist með brjóstakrabbamein árið 2010 og hefur frá þeim tíma unnið markvisst að því að auka skilning á veruleika þeirra sem greinast með krabbamein. Hún hefur einnig verið ötul talskona þess að auka sýnileika sjúkdómsins í samfélaginu og breyta staðalímyndum um krabbameinssjúklinga. Við ræddum við Josinu um lífið eftir krabbamein, sem hún tekst á við af næmni og með húmor og lífsgleði að leiðarljósi.

Árið 2019 var ár mikilli breytinga hjá Erlu Sigrúnu Einarsdóttur,  en hún fór í skurðaðgerð og geislameðferð við brjóstakrabbameini, gekk í gegnum skilnað og var samhliða því að skrifa lokaritgerð í kennaranámi. Skömmu seinna þyrmdi yfir hana og það var þá sem hún upplifði loksins rými til að horfast í augu við áhrifin af krabbameinsgreiningunni.

Styttri legutími, skjótari bati, lægri dánartíðni og betri lifun. Ný aðferðafræði við skurðaðgerðir við lungnakrabbameini var tekin upp nærri því á einni nóttu og hefur gefið reglulega góða raun í baráttunni gegn lungnakrabbameini. Tómas Guðbjartsson skurðlæknir og Viktor Ásbjörnsson læknanemi segja hér frá byltingarkenndri þróun í skurðaðgerðum við lungnakrabbameini og mikilvægi rannsókna og stuðnings við þær fyrir framþróun í málaflokkinum. 

Aðstæður í alheimsfaraldrinum Covid-19 höfðu mikil áhrif á heilbrigðiskerfi um allan heim. Aðalfókus heilbrigðisyfirvalda árið 2020 voru ýmsar aðgerðir og áætlanir tengdar því að hefta útbreiðslu faraldursins og sinna meðferð veikra einstaklinga. Faraldurinn hafði mismunandi áhrif á þjóðirnar og sömuleiðis voru aðgerðir til að hefta útbreiðslu sjúkdómsins ólíkar á milli landa. Sem dæmi má nefna að eftirliti og skimunum fyrir krabbameinum var frestað um óákveðinn tíma sem gat dregið úr greiningum á krabbameini. 

Vönduð krabbameinsskráning er mikilvæg fyrir lýðheilsu vegna þess að hún er grunnur faraldsfræðilegra rannsókna á orsökum krabbameina. Lýðgrunduð krabbameinsskráning er einnig mikilvæg fyrir rannsóknir á horfum sjúklinga og gæðum þjónustunnar, auk þess að vera forsenda þess að stjórnvöld geti fengið upplýsingar um áætlaðan fjölda krabbameinsgreindra í framtíðinni.

Húsfyllir var á Nauthóli síðastliðinn fimmtudag þegar Krabbameinsfélagið, Landspítalinn og Háskóli Íslands stóðu fyrir málþingi um briskrabbamein. Á málþinginu var tilkynnt um nýja þjónustu fyrir alla þá sem eru í hárri áhættu fyrir að fá briskrabbamein. Samhliða því tekur Landspítalinn þátt í mjög stórri fjölþjóðlegri rannsókn sem ber heitið PRECEDE og stefnir að því að auka fimm ára lifun fólks sem fær krabbamein í bris í 50% á næstu 10 árum.

Í lok júní voru birtar nýjar tölur á heimasíðu Krabbameinsfélagsins um nýgengi* krabbameina, hlutfallslega lifun og dánartíðni, ásamt fleiru. Tölfræðin nær nú til og með árinu 2022. Helstu niðurstöður sýna að nýgengi lækkar eða stendur í stað ef leiðrétt er fyrir aldri, en heildarfjöldi tilfella eykst. Hins vegar eykst lifun og dánartíðni fer áfram lækkandi hjá báðum kynjum.

Styrkleikarnir voru haldnir í þriðja sinn dagana 26. og 27. ágúst síðastliðinn, í þetta sinn á Egilsstöðum. Þátttakendur gengu rúmlega 5 hringi í kringum landið, ýmist í blíðskaparveðri eða hellidembu. Við fengum Elínu Rán Björnsdóttur til að segja okkur frá hennar upplifun af Styrkleikunum, en hún kom að undirbúningi þeirra sem sjálfboðaliði og er einnig aðstandandi.

Heilsusögubankinn er rannsókn á vegum Krabbameinsfélags Íslands sem öllum konum 18 ára og eldri býðst að taka þátt í. Tilgangur rannsóknarinnar er að rannsaka áhrif þekktra áhættuþátta og skimunar á nýgengi brjóstakrabbameins á Íslandi síðustu áratugi. Álfheiður Haraldsdóttir, doktor í lýðheilsuvísindum og sérfræðingur hjá Rannsóknasetri Krabbameinsfélagsins, segir frá mikilvægi þátttöku í gagnaöflun fyrir rannsóknir og forvarnir gegn krabbameinum.